Van kniepijn naar vrij lopen: bedenkingen van de ultraloper

Van Kniepijn naar Vrij Lopen: Inzichten over Pijn en het Onderbewuste

Soms lijkt pijn onvermijdelijk. Zeker als je een actieve sporter bent en een operatie hebt ondergaan. Maar wat als je manier van denken een grotere rol speelt dan je dacht? Steven, een ultraloper, deelt zijn ervaring over knieklachten, herstel en de verrassende kracht van het onderbewuste.

Steven, een sportieve veertiger, was al enkele jaren klant bij mij en vertelde al eens een keer over een ultraloop die hij dat weekend zou doen, hij zou er één doen in de Ardennen. Ik vond het ongelofelijk; 157 km in heuvelachtig landschap, in het donker, met boomstronken en andere oneffenheden op de grond wat veel concentratie vraagt.  Ik was zeer nieuwsgierig naar hoe Steven tegen zichzelf praatte als het moeilijk zou worden.

Steven komt bij mij als een kalme, rustige, beheerste man over.  Hij praat op een serene, zeer bedachtzame manier.  Klopt dit, vraag ik, bén jij kalm of lijkt het maar zo?  Steven zegt dat hij niet snel panikeert als het moeilijk wordt, probeert tijdens het lopen zijn brein te kalmeren en af te leiden, kijkt bijvoorbeeld uit naar de hotdogs die de ultralopers aangeboden krijgen.  Ja, die eten hotdogs, wist ik ook niet. 

Maar als je zó gedisciplineerd bent in het sporten, ben je dan wel een kalm persoon?  Speelt er toch niet een stressfactor op de achtergrond?  Ik ben nog niet genoeg gaan trainen.  Ik ga toch niet ziek worden.  Ik voel pijn, moet ik mijn schema veranderen?

Tijdens de behandeling van Steven moet ik vaak zeggen: Ontspan maar hoor.  Zijn lichaam voelt altijd aan als 'ready to go'.  Elk spiertje staat klaar om te bewegen, ook in 'rustmodus' bij de pedicure.  Dus hoewel hij heel rustig en daardoor ontspannen overkomt, voelt elke spier in zijn voet en elke pees gespannen.

Steven zei dat hij kniepijn bleef hebben en dat hij op een laag pitje sportte.  Hij probeerde daarom meer te fietsen i.p.v. te lopen maar hij ervaarde na het fietsen ook kniepijn.   Dat maakte hem wat zorgen want een leven ZONDER sport is niets voor hem.  Ik vroeg hem of hij het boek van dr. Sarno wilde lezen, hij stond er meteen voor open.  

Een geplande operatie en de hoop op herstel

Toen Steven het boek over chronische pijn meenam, stond zijn tweede meniscusoperatie al gepland. Hij las het boek en ging ook onder het mes. De chirurg ontdekte dat een stukje van een reeds geopereerde meniscus naar binnen was geplooid en mogelijk de oorzaak van zijn klachten was. De rest van zijn knie—kraakbeen, kruisbanden—zag er goed uit, zeker gezien zijn sportieve verleden. Volgens de arts zijn meniscusproblemen op Stevens leeftijd vaak het gevolg van normale slijtage.

Steven begon na zijn herstelperiode weer rustig met hardlopen, in opbouw zoals bij Start-To-Run. Dat ging goed, maar de vraag bleef: zou zijn knie weer volledig en pijnloos  meewerken als hij intensiever zou trainen?

De vraag die bleef knagen: ‘Is mijn pijn echt?’

Na het lezen van het boek begon Steven anders naar zijn lichaam te kijken. In het begin stelde ik me bij alles wat ik voelde de vraag: is dit nu wel echt?  Dit is een veelvoorkomende reactie bij mensen die ontdekken dat pijn niet altijd een puur fysieke oorzaak heeft. Het idee dat pijn ook beïnvloed kan worden door emoties, stress en het onderbewuste voelt in eerste instantie onwennig.

Maar wat betekent ‘echt’? Pijn is altijd echt. Wat Steven ervaarde, is dat pijn niet altijd een structurele oorzaak hoeft te hebben. Soms wordt pijn in stand gehouden door angst, focus en onderbewuste patronen.

De kracht van het onderbewuste

Steven beschrijft zichzelf als iemand die eerder minder stressgevoelig is en positief in het leven staat. Dat bracht hem aan het denken: In hoeverre ben ik vatbaar voor TMS? Maar toen besefte hij iets belangrijks: hij keek vooral naar zijn bewuste gedachten, terwijl TMS zich afspeelt in het onderbewuste.

Het onderbewuste kan spanning vasthouden, zelfs als je je niet direct gestrest voelt. Denk maar aan een spier die onbewust aanspant door een oude gewoonte of aan een automatische reactie zoals tandenknarsen. Dit besef opende een nieuwe manier van denken: misschien speelt het onderbewuste toch een grotere rol dan hij aanvankelijk dacht.

Waar je op focust, groeit

Eén van Steven's belangrijkste inzichten kwam tijdens het hardlopen.  Ik probeer er nu op te letten om juist NIET op mijn knie te focussen, omdat ik anders vrees dat ik daar ‘automatisch’ iets ga voelen. Dit is een krachtig mechanisme. Hoe meer je op pijn let, hoe sterker je hersenen het signaal oppikken. Angst voor pijn kan ervoor zorgen dat je het juist blijft voelen.  Moet je pijn dan negeren?

Veel mensen met chronische pijn hebben de neiging om voortdurend hun lichaam te scannen.  Is de pijn er nog? Voel ik het weer? Dit bevestigt onbewust de dreiging en houdt de klachten in stand. Door zijn aandacht te verleggen, merkt Steven dat hij pijnvrij loopt. Misschien paste hij in het verleden al TMS-principes onbewust toe zonder dat hij het doorhad, zoals het denken aan de hotdogs als het moeilijk wordt in de donkere Ardennen.

Als je er niet voor openstaat...

Niet iedereen staat open voor het idee dat pijn een link kan hebben met emoties en stress. Steven zag dit bij een familielid, die op dat moment last had van haar rug. De diagnose: een lumbago. Tegelijk zat ze in een stressvolle periode. Ik zie daar wel een mogelijke link, maar als de andere persoon er niet voor openstaat, is het moeilijk om daarover te praten.

Dit is herkenbaar voor velen. Het idee dat emoties en stress fysieke klachten kunnen veroorzaken, is niet altijd makkelijk te accepteren. Maar zoals Steven opmerkt: door er gewoon over na te denken en het verband te onderzoeken, zet je al een eerste stap.

Wat kunnen we leren van de situatie van Steven?

• Pijn is echt, maar niet altijd structureel. Het kan in stand worden gehouden door focus, angst en onderbewuste patronen.

• Waar je aandacht aan geeft, groeit. Minder focussen op pijn kan helpen om het los te laten.

• Je hoeft niet gestrest te zijn om spanning vast te houden. Het onderbewuste kan pijn veroorzaken, zelfs als je je bewust ontspannen voelt.

• Niet iedereen staat open voor de link tussen emoties en pijn. Maar nieuwsgierig blijven kan deuren openen.

Steven's verhaal geeft hoop dat het mogelijk is om pijnvrij te bewegen, zelfs na een operatie. Het begint bij bewustwording en de manier waarop je naar pijn kijkt.

Topsporters weten dit al langer, nu de rest van de samenleving nog.